Wat is kanker? Al je vragen beantwoord

Wat is kanker?

Wat kanker is valt niet zo eenvoudig te omschrijven. Er bestaan namelijk verschillende soorten kankers, onder te verdelen per systeem en per celtype. Hieronder worden een aantal veelvoorkomende tumoren besproken met de bijbehorende symptomen waar je op kan letten.

Let op: dit wil niet zeggen dat al deze soorten tumoren zich op deze manier presenteren. Soms kunnen ze zich op een meer zeldzame manier manifesteren, nauwelijks klachten geven of zelfs symptoomloos zijn. Volg deze lijstjes dus niet blindelings. Ga bij de minste twijfel langs bij je behandelend arts. 

Hoe ontstaat kanker?

Het proces waardoor kanker ontstaat is voor elke soort kanker verschillend. Wel komt er steeds een algemeen principe terug.

Cellen bestaan uit verschillende onderdelen, waaronder ook het genetisch materiaal, ook wel het genoom genoemd. Het genoom verandert doordat er mutaties optreden, waardoor de cellen beginnen te veranderen. Dit proces wordt oncogenese genoemd. 

Het resultaat is dat de nieuwe cellen, de kankercellen dus, kunnen ontsnappen aan de verdedigingsmechanismen van het eigen lichaam en daardoor ongecontroleerd beginnen groeien. Het afweersysteem ruimt normaal gezien alle afwijkende cellen op, maar kankercellen ontsnappen dus aan de eigen verdediging. Deze ongecontroleerde celdeling is een belangrijk kenmerk van tumorcellen. 

Nieuwe tumoren uit beschadigde cellen ontstaan niet zomaar. De “triggers” kunnen erfelijke factoren, omgevingsfactoren, of een combinatie van beiden zijn.

Oncogenese is een ingewikkeld proces met als voornaamste startpunt het omzeilen van het afweersysteem. De duur ervan is variabel en het proces verloopt in meerdere stappen. Het algemeen principe is dat gezonde cellen transformeren in kankercellen (of tumorcellen) door verschillende veranderingen en door ongecontroleerde deling. De beschadigde cellen blijven vervolgens maar groeien en groter worden. 

De groei van de tumorcellen wordt gestimuleerd door de nieuwe bloedvoorziening van de cellen, ook wel de angiogenese genoemd.

De cellen kunnen zich in het lichaam verspreiden en er kan eventueel een invasie van de omliggende weefsels optreden. Dit wordt dan een uitzaaiing of metastase genoemd. Als dit het geval is bij een patiënt, is het een erger scenario (Leerboek oncologie, negende druk, C.J.H Van de velde).

Normale cellen specialiseren zich en worden tumorcellen met typische kenmerken, die ook wel de “hallmarks of cancer” worden genoemd. Hier kan je altijd eens artikels over nalezen als je meer interesse hebt in het onderwerp (Douglas Hanahan, Cell, 2011).

Verschil tussen een goedaardige tumor en een kwaadaardige tumor

Soms lees je ook over goedaardige tumoren. Maar is dit dan ook een tumor? En wat is het verschil met een kwaadaardige tumor? 

Wel, goedaardige tumoren zijn wel degelijk verschillend van kwaadaardige tumoren. Ze hebben wel hun ongecontroleerde celdeling gemeen, maar ze verschillen in andere kenmerken: ze zullen bijvoorbeeld nooit in andere omliggende weefsels binnendringen. Sommigen kunnen wel zo groot worden dat ze op andere nabijgelegen structuren kunnen duwen en daardoor klachten veroorzaken.

Symptomen van kanker

Kanker kan op zoveel verschillende plaatsen voorkomen en zich op zoveel verschillende manieren manifesteren, waardoor er geen vaste symptomen zijn waaraan je alle soorten kan herkennen. 

Symptomen van kanker die misschien op gevaar kunnen wijzen zijn de volgende: veel vermageren op korte tijd, koorts die niet overgaat, veel zweten ‘s nachts, bloed braken, bloed bij de stoelgang, een zwelling op een bepaalde plaats die niet weggaat…

Als je je ziek voelt en je ongerust bent, breng je best altijd eens een bezoekje aan de huisdokter. Die kan goed onderscheiden wat erg is en wat niet en op basis daarvan eventueel wat onderzoeken aanraden.

Verschillende types kanker

Het woord kanker dekt al een hele lading aan emoties, maar met dat woord alleen weet je eigenlijk helemaal nog niet waar het over gaat. Er bestaan heel veel verschillende soorten. Allemaal kennen zij andere oorzaken, symptomen, behandelingen en overlevingskansen. 

Je kan de soorten kanker enerzijds indelen per systeem van het lichaam, en anderzijds per celtype waar ze uit ontstaan.

Verschillende types kanker per systeem

Ons lichaam bestaat uit verschillende systemen, dus zou je de soorten kanker hierin kunnen onderverdelen:

• het cardiovasculair (= hart- en vaat-) stelsel: hier is kanker eerder zeldzaam. 
• zenuwstelsel: hersenkanker.
• hormoonstelsel: schildklierkanker. 
• luchtwegstelsel: larynxkanker, longkanker.
• gastro-intestinaal stelsel: mondkanker, farynxkanker, keelkanker, slokdarmkanker, maagkanker, darmkanker, leverkanker, pancreaskanker, galblaaskanker.
• urogenitaalstelsel: baarmoederhalskanker, baarmoederkanker, borstkanker, blaaskanker, eierstokkanker, nierkanker, prostaatkanker, teelbalkanker, vulvakanker.
• bewegingsstelsel: botkanker.
• lymfestelsel en bloed: lymfomen, leukemie, myeloom.
• huidstelsel: huidkanker.

Verschillende types kanker per celtype

Je kan ze ook nog indelen op basis van het celtype waar mutaties in ontstaan. Zonder in te veel detail te treden volgt hier een korte oplijsting:

• carcinomen 
• hematologische tumoren 
• sarcomen 
• melanomen 
• hersentumoren 
• kiemceltumoren 
• neuro-endocriene tumoren 

Mogelijke behandelingen van kanker

Er zijn meerdere mogelijke opties om tumoren te behandelen. Welke het meest optimaal is hangt af van heel wat factoren: het type kanker, de levensverwachting van de patiënt, de keuze van de patiënt, de leeftijd van de patiënt… 

De voor- en nadelen van elke vorm van therapie worden telkens uitgebreid besproken met de arts en in overleg met de patiënt kiest men de best mogelijke behandeling uit.

De opties opgesomd: 

• Chemotherapie
• Radiotherapie 
• Chirurgie 
• Immuuntherapie 
• Hormoontherapie
• Combinaties van bovenstaande therapieën

Nu ben je in grote lijnen op de hoogte van wat kanker precies is. Het is toch wel nuttig om hier van op de hoogte te zijn, aangezien iedereen er in zijn leven helaas wel eens mee te maken zal hebben – van dichtbij of van veraf. 

Boeken over kanker

Hopelijk heb je na dit artikel een beetje zicht op de meest voorkomende kankers. Het is vooral belangrijk om sommige alarmbellen te herkennen en dan een arts te raadplegen.

Leef je met de diagnose kanker, ken je een familielid met kanker of je herstel na een kankerbehandeling kunnen boeken over kanker helpen om beter te begrijpen wat er met je gebeurt. Als je kanker krijgt, staat je hele leven op zijn kop. Er bestaan echter veel verhalen van lotgenoten die openhartig hun verhaal vertellen, informatieve boeken over specifieke soorten kanker en over hoe je gezondheid te ondersteunen tijdens en na deze ernstige ziekte. Lees hieronder een lijst boeken die jou kunnen helpen in deze periode. Ze steken je een hart onder de riem of geven praktische tips over het leven met kanker. Op deze pagina kan je een lijst van inspirerende boeken over kanker vinden.